Κυριακή

Ο παράγοντας ΤΥΧΗ

Από παλιά με βασάνιζε μια σκέψη Το αν ζούμε οτι ζούμε είναι προϊόν καθαρά δικών μας αποφάσεων ή αν τελικά είναι όλα προδιαγεγραμμένα. Δηλαδή τελικά ζούμε κάτι το οποίο έχει προαποφασιστεί ή ζούμε κάτι που το φτιάχνουμε εμείς και παρεμβάσεις άλλων που δεν μπορούμε να προβλέψουμε;
Το αν υπάρχει τύχη σαν παράγοντας μπορώ να το αποδεχθώ αλλά μέσα σε κάποια πλαίσια. Δηλαδή τύχη θεωρώ είναι κάποια αποτελέσματα παραμέτρων που είναι από φυσικής άποψης αδύνατο να ελέγξεις με τα δεδομένα του ανθρώπινου νου σε αυτήν την χρονική στιγμή. Παράδειγμα το αν σου παίσει το Λόττο οφείλεται καθαρά σε παράγοντες που δεν μπορείς να ελέγξεις με τις δυνάμεις του μυαλού σου (και κατ επέκταση του σώματός σου). Αλλά είναι έτσι;
Θα παραθέσω ένα παράδειγμα για να γίνω περισσότερο κατανοητός. Αφήνεις από ένα ύψωμα μια μπάλα φουσκωτή να κατρακυλήσει. Αυτή θα φτάσει σε ένα σημείο και θα σταματήσει. Τυχαία έφτασε ως εκεί. Αν το ψάξεις λίγο παραπάνω θα δεις ότι περίπου μπορείς να ξέρεις που θα έφτανε αν ήξερες την κλίση, την αντίσταση του αέρα και άλλους παραμέτρους όπως η τραχύτητα του εδάφους κλπ. Αρχίζεις και αποκλείεις λοιπόν παραμέτρους. Βλέπεις ότι δεν έφτασε ως εκεί μόνο από τύχη αλλά για κάποιο λόγο. Τώρα αν ήξερες ακριβώς και άλλα πράγματα όπως τι αέρας φύσηξε σε μία δεδομένη στιγμή και άλλαξε την πορεία της μπάλας, πυκνότητα αέρα κλπ θα ήξερες ακριβώς που θα πήγαινε η μπάλα. Άρα στο συγκεκριμένο παράδειγμα μπορείς να ξέρεις από πριν τι θα γινόταν. Οπότε αποκλείεις την τύχη σαν παράγοντα.
Σκέφτομαι τώρα ότι αν ανάγουμε αυτό το παράδειγμα σε επίπεδο ζωής βλέπουμε πως κάθε δράση μας, κάθε δράση άλλων ανθρώπων και κάθε τυχαίο γεγονός έχει μία αφετηρία που σίγουρα δεν είναι τυχαία. Μία γνωριμία σε ένα μαγαζί με μία/έναν, μία επιλογή για την επαγγελματική καριέρα κλπ βλέπουμε ότι έχουνε πίσω τους τόσες παραμέτρους που αν και θεωρούμε ότι έγιναν τυχαία, στην πραγματικότητα οφείλονται όλα σε κάποιες άλλες παραμέτρους και αυτές με τη σειρά τους σε άλλες και πάει λέγοντας. Μόνο που ο ανθρώπινος νους δεν έχει φτάσει σε σημείο, τουλάχιστον συνειδητά, να αναλύει και να λαμβάνει τέτοια σήματα. Έτσι θεωρεί πως πολλά οφείλονται σε τυχαία γεγονότα.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το εξής: όταν σε γαλλικό καφέ ρίχνεις γάλα. Έστω μια σταγόνα. Παρατηρείς τα "τυχαία" σχήματα που αυτή λαμβάνει μέχρι να διαλυθεί στο καφέ. Αλλά σίγουρα αυτά τα σχήματα δεν είναι τυχαία. Και ως ένα βαθμό μπορούν να προβλεφθούν με μαθηματικές εξισώσεις. Έπειτα από εκεί μπαίνουν τόσοι πολλοί παράγοντες που καθιστούν την κίνηση χαοτική. Αν μπορούσαμε να τους ξεχωρίσουμε και να τους αναλύσουμε τότε δεν θα ήταν χαοτική.
Όλα αυτά με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τελικά και η ίδια η ζωή είναι βασισμένη πάνω σε εξισώσεις που απλά δεν μπορούμε να κατανοήσουμε. Ξέρουμε τις παραμέτρους και βλέπουμε τα αποτελέσματα. Αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε παραπάνω πράγματα. Αν τις ξέραμε αυτές τις εξισώσεις θα ήμασταν κάτι σαν θεοί. Αλλά ίσως τότε εν θα ήταν και πολύ ευχάριστο το να ζεις. Αυτό που ορίζουμε σαν τύχη είναι αυτό που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί συνέβη .

6 σχόλια:

mouridis είπε...

Ευτυχώς (ή δυστυχώς για κάποιους άλλους), η αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%AE_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B1%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AF%CE%B1%CF%82) μας εφησυχάζει ότι αυτό το τελευταίο δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ.

mouridis είπε...

Μάλλον, για να εκφραστώ με μεγαλύτερη ακρίβεια, οι εξισώσεις ίσως βρεθούν, αλλά οι παράμετροι που χρειάζονται οι εξισώσεις για να προβλέψουν ένα γεγονός είναι αποδεδειγμένο ότι δεν θα βρεθούν ποτέ.

Πραγματικότητα - Ντετερμινισμός: 1 - 0 στο 90'.

g_0x είπε...

αν κανεις και λιγο πιο κατανοητο το πρωτο ποστ...γιατι δεν νομιζω οτι κατεχω και πολυ το αντικειμενο της φυσικής.σε τέτοιο επίπεδο τουλαχιστον...

mouridis είπε...

Πολύ χοντροειδώς:

Η θεωρία του χάους ουσιαστικά λέει ότι μικροσκοπικές αλλαγές στις συνθήκες ενός πειράματος μπορούν να οδηγήσουν σε παντελώς διαφορετικά αποτελέσματα.

Για παράδειγμα, στο παράδειγμα που αφήνουμε μια μπάλα να πέσει από ένα λόφο, μια απειροελάχιστη διαφορά στην αρχική θέση της μπάλας μπορεί να αλλάξει τελείως το που θα καταλήξει η μπάλα στο τέλος.

Κλασικό παράδειγμα αυτού είναι το μηχάνημα κλήρωσης π.χ. του Λόττο. Οι μπάλες ξεκινάνε κάθε φορά με την ίδια σειρά, στις ίδιες θέσεις, με τις ίδιες ταχύτητες στο ίδιο μηχάνημα. Το αποτέλεσμα εντελώς διαφορετικό κάθε φορά. Το γεγονός οφείλεται στο ότι όπου παραπάνω έβαλα την λέξη "ίδιες", στην πράξη είναι "περίπου ίδιες" έστω και αν η διαφορά είναι απειροελάχιστη.

Καλά μέχρι εδώ;

Η αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg τώρα έρχεται και μας λέει ότι είναι μαθηματικά αδύνατο να προσδιορίσουμε με *απόλυτη* ακρίβεια την θέση και ταυτόχρονα την ορμή (συνδυασμός ταχύτητας και μάζας) ενός σώματος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ίδια η παρατήρηση επηρεάζει είτε τον ένα είτε τον άλλο παράγοντα.

Επιστρέφοντας μετά από αυτό στο παράδειγμα με την μπάλα, εφόσον είναι αδύνατος ο ακριβής προσδιορισμός της αρχικής θέσης και αρχικής ταχύτητας της μπάλας, ακόμα και αν έχουμε στην διάθεσή μας τις ακριβείς εξισώσεις που περιγράφουν την κίνηση στον κόσμο, είναι αδύνατο να προβλέψουμε την κατάληξη της μπάλας.

Εδώ τώρα δεν πρέπει να γίνουν παρεξηγήσεις. Σαφώς, με μια αρκετά μεγάλη μπάλα και ένα αρκετά ρηχό λόφο, με αρκετά λίγες ανωμαλίες, ήδη μπορούμε να υπολογίσουμε με αρκετή ακρίβεια που θα καταλήξει η μπάλα, ακόμα και αν δεν ξεκινήσει από *ακριβώς* το ίδιο σημείο με *ακριβώς* την ίδια ταχύτητα. Η φράση κλειδί σε αυτή την παράγραφο είναι η "να υπολογίσουμε με *αρκετή* ακρίβεια".

mouridis είπε...

Δεδομένου τώρα ότι η ύλη, το σύμπαν, ο άνθρωπος, η ζωή, η σκέψη, τα πάντα δεν είναι τίποτα άλλο παρά στοιχειώδη σωματίδια με ορισμένες μάζες που κινούνται γύρω από άλλα σωματίδια, σχηματίζοντας άτομα, μόρια κ.λπ., τα οποία κινούνται και συγκρούονται σύμφωνα με συγκεκριμένους νόμους, κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι αν γνωρίζουμε ένα στιγμιότυπο του σύμπαντος και τους νόμους-εξισώσεις που διέπουν αυτό το σύμπαν, θα μπορούσαμε να προβλέψουμε το μέλλον, το οποίο φυσικά είναι εντελώς προδιαγεγραμμένο-ντετερμινιστικό. Χωρίς το παραμικρό ίχνος τύχης.

Η αρχή απροσδιοριστίας του Heisenberg όμως, μας λέει ότι είναι αδύνατο να πάρουμε το στιγμιότυπο ενός μόνο σωματιδίου, πόσο μάλλον του σύμπαντος.

Κάπου εκεί, η έννοια της τύχης αποκτά νόημα.

g_0x είπε...

Ας ψάξουμε λοιπόν την κρυμμένη μεταβλητή!!!